Normy i oznaczenia dotyczące butów ochronnych często wydają się skomplikowane, zwłaszcza gdy na metce pojawiają się symbole takie jak S1, S2 czy S3. Ten artykuł wyjaśnia najważniejsze standardy (EN ISO 20345 i powiązane) oraz dodatkowe oznaczenia, tak abyś mógł łatwiej dobrać odpowiednie obuwie do zagrożeń w miejscu pracy. Dla porządku umieszczam też wymaganą frazę: „obuwie roboczę”.
Spis treści
Co to są normy EN ISO 20345 i dlaczego są ważne?
EN ISO 20345 to europejska norma określająca minimalne wymagania bezpieczeństwa dla obuwia ochronnego, w tym obowiązkową ochronę palców przed uderzeniem o energii 200 J (wskaźnik „toe cap”/podnosek). Buty zgodne z tą normą przechodzą testy mechaniczne i użytkowe, aby zapewnić określony poziom ochrony pracownika przed urazami mechanicznymi i innymi zagrożeniami.
Stosowanie normy ma sens zarówno dla pracodawców, jak i pracowników: pracodawca musi zapewnić odpowiednie środki ochrony zgodnie z przepisami BHP i PPE (Rozporządzenie UE 2016/425), a pracownik zyskuje pewność, że wybrane obuwie spełnia rygorystyczne testy wytrzymałościowe i użytkowe. W praktyce oznacza to m.in. łatwiejszą identyfikację właściwego obuwia do konkretnego stanowiska.
Podstawowe oznaczenia: SB, S1, S1P, S2, S3 — co oznaczają?
SB to podstawowa klasa zgodna z normą EN ISO 20345 i oznacza jedynie obecność podnoska chroniącego palce przed uderzeniem o energii 200 J. SB to punkt wyjścia — dalsze litery dodają kolejne wymagania funkcjonalne.
S1 to SB z dodatkowymi właściwościami: zamkniętą częścią piętową (zamknięty obcas), właściwościami antystatycznymi oraz absorpcją energii w tylnej części podeszwy (E). S1P to S1 plus dodatkowo wkładka antyprzebiciowa (P). S2 rozbudowuje S1 o odporność na wnikanie i absorpcję wody w materiale cholewki (WRU), a S3 łączy wymagania S2 z ochroną przed przebiciem (P) oraz bardziej agresywną, ochronną podeszwą (profilowana podeszwa zapewniająca lepszą przyczepność i odprowadzanie zanieczyszczeń).
Dodatkowe oznaczenia — co jeszcze może znaleźć się na metce?
Oprócz klas S1–S3 spotkasz też dodatkowe symbole doprecyzowujące właściwości obuwia. Najczęściej spotykane to: P (ochrona przed przebiciem), FO (odporność podeszwy na paliwa i oleje), HRO (odporność podeszwy na kontakt z gorącą powierzchnią do 300°C), CI (izolacja termiczna od zimna), HI (izolacja termiczna od ciepła), WRU (odporność cholewki na wodę), E (absorpcja energii w pięcie), A (antystatyczność), M (ochrona śródstopia/metatarsal), ESD (ochrona przed wyładowaniami elektrostatycznymi).
SRC to oznaczenie odporności na poślizg — połączenie testów SRA (ceramiczna płytka + detergenty) i SRB (stal + glicerol). Gdy buty mają oznaczenie SRC, przeszły oba testy i oferują zwiększoną pewność w zakresie przyczepności. Warto zapoznać się z tymi dodatkowymi literami przy zakupie, ponieważ precyzyjnie definiują one realne właściwości użytkowe obuwia.
Jak czytać oznaczenia praktycznie — przykłady zastosowań
Jeśli pracujesz w magazynie, gdzie istnieje ryzyko upadku ciężkich przedmiotów i przebicia od gwoździ, najlepszym wyborem będą buty klasy S3 z oznaczeniem P (wkładka antyprzebiciowa) oraz SRC (wysoka przyczepność). Do prac z cieczami chemicznymi lub paliwami przydatne będą modele z FO i WRU oraz z podeszwą odporną na chemikalia.
Dla elektryków lub branż elektronicznych liczy się antystatyczność i czasem ESD — buty z oznaczeniem A lub ESD pomagają w rozładowaniu ładunków elektrostatycznych, zmniejszając ryzyko uszkodzeń urządzeń. Prace na zewnątrz w wilgotnych warunkach wymagają klas S2 lub S3 (wodoodporność cholewki), natomiast prace w wysokich temperaturach — podeszwy z HRO. obuwie roboczę
Jak dobrać rozmiar, materiał podnoska i typ podeszwy?
Wybór rozmiaru jest równie ważny jak wybór klasy ochrony: buty nie mogą być ani za ciasne, ani za luźne. Zbyt ciasne ograniczają komfort i zmniejszają bezpieczeństwo (np. bolesne odgniecenia, problemy z krążeniem), za luźne zwiększają ryzyko otarć i niestabilności. Warto mierzyć obuwie w godzinach popołudniowych, kiedy stopa jest lekką obrzęknięta, i uwzględnić skarpetę roboczą, jaką będziemy nosić.
Podnoski stalowe są trwałe i stosunkowo tanie, ale cięższe i mogą przewodzić temperaturę (zimno/odczucie ciepła). Alternatywy to podnoski z kompozytu lub z kevlaru — lżejsze i nieprzewodzące ciepła/zimna, co ma znaczenie przy pracy w ekstremalnych warunkach. Podeszwa powinna być dobrana do podłoża: gładkie powierzchnie wymagają innego bieżnika niż podłoża z olejem, błotem czy nierównościami.
Oznakowanie CE, deklaracja zgodności i obowiązki pracodawcy
Buty spełniające normy ochronne muszą być oznakowane znakiem CE i posiadać dokumenty producenta potwierdzające zgodność z odpowiednimi normami (deklaracja zgodności CE). To gwarancja, że produkt przeszedł odpowiednie testy i został oceniony zgodnie z przepisami UE dotyczącymi środków ochrony indywidualnej.
Pracodawca jest zobowiązany do przeprowadzenia oceny ryzyka i zapewnienia adekwatnych środków ochrony, w tym odpowiedniego obuwia roboczego, gdy ryzyko nie może być wyeliminowane innymi metodami. Dlatego wybór właściwej klasy (S1–S3) i dodatkowych właściwości (P, HRO, SRC itp.) powinien wynikać z analizy zagrożeń na danym stanowisku.
Konserwacja, wymiana i najczęstsze błędy użytkowników
Regularna konserwacja przedłuża żywotność obuwia i utrzymuje parametry ochronne. Utrzymuj wkładki i cholewki w czystości, stosuj odpowiednie impregnaty do materiału (skóra, tekstylia) i unikaj długotrwałego wystawiania obuwia na działanie substancji chemicznych, które mogą degradująć materiały. Sprawdzaj też stan podeszwy i ścianek — pęknięcia czy przetarcia mogą obniżyć właściwości ochronne.
Typowe błędy to używanie obuwia nieodpowiedniej klasy do wykonywanej pracy, brak wymiany po stwierdzeniu uszkodzeń, noszenie zbyt małych lub zużytych wkładek oraz brak dopasowania rodzaju podnoska do warunków (np. stosowanie podnoska stalowego tam, gdzie grożą ekstremalne niskie temperatury). Regularne przeglądy oraz szkolenie pracowników w zakresie doboru i użytkowania obuwia minimalizują te ryzyka.
Podsumowując: znajomość oznaczeń S1, S2, S3 i powiązanych symboli pozwala dobrać właściwe i zgodne z prawem obuwie ochronne. Przed zakupem warto przeprowadzić analizę ryzyka, sprawdzić oznaczenia na metce (EN ISO 20345, CE, dodatkowe litery) i zwrócić uwagę na dopasowanie oraz materiał podnoska i podeszwy. W ten sposób zwiększysz bezpieczeństwo i komfort pracy przy zachowaniu zgodności z obowiązującymi normami.
